Padaczka nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest objawem wielu chorób przebiegających z przejściowym zaburzeniem pracy mózgu. Do napadów padaczkowych dochodzi w wyniku niekontrolowanych wyładowań bioelektrycznych w komórkach nerwowych.

Padaczkę dzielimy na pierwotną i wtórną. Padaczka pierwotna jest jedyną sytuacją w której termin „padaczka” jest równoznaczny z rozpoznaniem CHOROBY. We wszystkich innych przypadkach padaczki napady stanowią jedynie OBJAW zaburzeń pracy mózgu. 

W przypadku padaczki pierwotnej przyczyną powstawania napadów jest zwiększona pobudliwość komórek nerwowych. Skłonność do napadów może być dziedziczna. Choroba występuje u wszystkich ras psów, jednak niektóre rasy chorują znacznie częściej niż inne. Wśród ras psów o większym ryzyku wystąpienia napadów drgawkowych wyróżniamy:

- beagle

- owczarki niemieckie i belgijskie

- cocker spaniele i springer spaniele

- jamniki

- wyżły węgierskie

- setery irlandzkie

- foxteriery szorstkowłose

- golden retrievery i labrador retrievery

- boksery

- berneńskie psy pasterskie

- boksery

- owczarki szkockie collie

- owczarki szetlandzkie

- border collie

Częstotliwość występowania padaczki pierwotnej u psów wynosi 1-2% całej populacji, jednak w przypadku wyżej wymienionych ras może dochodzić nawet do kilkunastu %. U kotów padaczka pierwotna występuje bardzo rzadko.

O padaczce wtórnej mówimy w przypadku innych chorób  w wyniku, których pojawiają się zaburzania pracy mózgu i dochodzi do wystąpienia napadów. Padaczka wtórna może wystąpić z przyczyn wewnątrzczaszkowych lub zewnątrzczaszkowych. Wśród przyczyn wewnątrzczaszkowych wyróżniamy m.in.:

- wady wrodzone (np. wodogłowie),

- nowotwory (pierwotne i przerzuty),

- urazy głowy.

 Do zewnątrzczaszkowych przyczyn napadów zaliczymy np.:

- spadek poziomu cukru we krwi (ciężkie choroby wątroby, nowotwór wysp trzustki, przedawkowanie insuliny),

- niedotlenienie (choroby serca, niedokrwistość),

- zatrucia (pestycydy, niektóre rodentycydy, metale ciężkie, leki).

Napady padaczkowe dzielimy na częściowe i uogólnione. Wśród napadów częściowych wyróżniamy napady proste przebiegające bez utraty świadomości, a jedynie z zaburzeniami ruchowymi: np. drżeniami mięśni głowy lub jednej z kończyn, skręceniem głowy, itp oraz napady złożone podczas których świadomość zwierzęcia jest zaburzona. Przykładem napadu złożonego może być łapanie nieistniejących much, bieganie w koło (np. uporczywe gonienie ogona), nagła wokalizacja, agresja lub stan lękowy bez wyraźnej przyczyny. U kotów najczęstszą formą napadów padaczkowych są napady częściowe.

Podczas napadu uogólnionego zaburzenia dotyczą całego ciała: zwierzak nie może utrzymać równowagi, pojawiają się gwałtowne, niekontrolowane skurcze mięśni, często towarzyszy im ślinotok, oddawanie pod siebie moczu lub kału, czasami wymioty. Napady uogólnione dzielimy na napady typu grand mal, podczas których dochodzi do utraty świadomości i napady przebiegające bez utraty świadomości (dawniej nazywane petit mal). Większość napadów uogólnionych zaczyna się jako napad częściowy.

W większości napadów uogólnionych można wyróżnić cztery etapy:

1.       Fazę prodromalna – podczas której zwierzę zachowuje się nietypowo, jest niespokojne, nerwowe, nadaktywne, czasami występują okresy „zawieszenia” i wpatrywania się w pustkę. Faza prodromalna może wystąpić kilka godzin (czasami nawet kilka dni) przed właściwym napadem.

2.       Aurę zwiastunową – występuje tuż przed napadem właściwym. Jest to krótki epizod zaburzeń psychicznych lub motorycznych. Obecnie uważa się, że aura to napad o charakterze częściowym.

3.       Napad właściwy – podczas którego występują wyżej wymienione objawy. Trwa zwykle do kilku minut.

4.       Faza ponapadowa – to okres, podczas którego zwierzę wraca całkowicie do siebie po napadzie. Może trwać nawet do 24 godzin. Wielu pacjentów jest w tym czasie zdezorientowanych, niepewnych, niektóre zwierzęta zachowują się agresywnie. W ciężkich przypadkach może wystąpić przejściowa utrata wzroku.

 

Większość epizodów padaczkowych trwa krótko, zaledwie kilka minut, więc do lekarza trafiają zwierzęta już po napadzie. Rolą lekarza weterynarii jest ustalenie czy mamy do czynienia z padaczką pierwotną czy wtórną. Do uzyskania odpowiedzi na to pytanie niezbędne jest przeprowadzenie wnikliwego badania klinicznego i neurologicznego oraz wykonanie serii badań dodatkowych.

Właściciel zwierzęcia, który zgłosi podczas wizyty epizod dziwnego zachowania lub napadu drgawkowego u swojego pupila będzie proszony o możliwe jak najdokładniejsze opisanie zdarzenia. Jeśli istnieje taka możliwość dobrze jest nagrać przebieg napadu.  Oprócz tego, lekarz zada kilka pytań, dzięki którym łatwiej będzie postawić ostateczne rozpoznanie:

- Jak długo trwał napad?

- Czy taka sytuacja miała miejsce po raz pierwszy?

- Czy napad drgawek był poprzedzony nietypowym zachowaniem pupila?

- Jak zwierzak zachowywał się po napadzie?

- Czy napad można powiązać z karmieniem, głodzeniem, intensywnym wysiłkiem, stresującą sytuacją lub snem?

- Czy zwierzak mógł spożyć leki lub ulec zatruciu?

- Czy zwierzak miał (niedawno lub w przeszłości) uraz głowy?

- Czy wśród rodziców / rodzeństwa naszego pupila występowały podobne napady?

- Czy zwierzak na coś choruje? Czy przyjmuje jakieś leki?

W dalszej kolejności lekarz przeprowadzi podstawowe badanie kliniczne oraz szczegółowe badanie neurologiczne. Zbadane zostanie temperatura, tętno, oddechy, błony śluzowe i dostępne węzły chłonne. Zwierzak zostanie dokładnie osłuchany i będzie miał omacaną jamę brzuszną. Podczas badania neurologicznego lekarz oceni stan świadomości pacjenta,  odruchy z nerwów czaszkowych i obwodowych, oraz czucie głębokie i czucie bólu. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości podczas badania, należy je powtórzyć po upływie 24 godzin, gdyż bezpośrednio po napadzie niektóre parametry i odruchy mogą być zmienione. Jeśli nieprawidłowości w badaniu utrzymują się dłużej niż dobę to najprawdopodobniej mamy do czynienia z padaczką wtórną.

Kolejnym krokiem jest wykonanie badań dodatkowych. U pacjentów po napadzie drgawek należy wykonać badanie moczu, badanie morfologiczne krwi, rozszerzone badanie biochemiczne, oznaczenie stężenia jonów oraz próby czynnościowe wątroby (test stymulacji kwasów żółciowych). U kotów zaleca się również wykonanie testów pod kątem białaczki (FeLV) oraz nabytego zespołu niedoboru odporności (FIV).

Jeśli wyniki powyższych badań są prawidłowe, a pacjent jest młodym, dorosłym psem (1-5 lat) to najprawdopodobniej mamy do czynienia z padaczką pierwotną. W takim przypadku można odstąpić od wykonywania bardziej szczegółowej diagnostyki i jeśli napady będą się powtarzały rozpocząć leczenie. W przypadku kotów, psów bardzo młodych (<1 roku) lub starszych niż 5 lat padaczka ma najczęściej charakter wtórny. Jeśli podczas podstawowych badań nie uda się wykryć jej przyczyny zalecane jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki neurologicznej. W zależności od przypadku i podejrzeń lekarza może to być badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, tomografia komputerowa lub tomografia rezonansu magnetycznego. Powyższe badania będą zlecone również u pacjentów z wcześniej rozpoznaną padaczką pierwotną, którzy słabo reagują na leczenie.

 

W przypadku padaczki wtórnej kluczowe znaczenie ma opanowanie choroby pierwotnej. W większości przypadków usunięcie pierwotnej przyczyny, pozwoli uniknąć dalszych napadów. Jeśli wyleczenie choroby podstawowej nie jest możliwe, należy rozpocząć podawanie leków przeciwdrgawkowych, jednak ich skuteczność w takich przypadkach będzie ograniczona i w miarę postępu choroby napady będą się nasilać.  

W przypadku potwierdzenia padaczki pierwotnej leczenia nie rozpoczynamy po wystąpieniu pierwszego napadu. Jeśli epizody drgawkowe występują rzadziej niż raz na 3 miesiące nie ma potrzeby wdrażania leków. Wyjątkiem od tej reguły będzie sytuacja, w której podczas fazy ponapadowej utrzymują się ciężkie zaburzenia neurologiczne (np. agresja, ślepota). W takim przypadku leczenie można rozpocząć już po pierwszym napadzie.

Celem leczenia przeciwpadaczkowego jest zminimalizowanie częstotliwości i złagodzenie przebiegu napadów .Na rynku jest dostępnych wiele środków przeciwpadaczkowych, jednak u psów i kotów można stosować tylko niektóre. Do najczęściej zalecanych preparatów zaliczmy:

- phenobarbital (Luminal)

- bromek potasu

- diazepam (Relanium)

W przypadkach opornych na leczenie zastosowanie mają np. topiramat, clorazepat, gabapentyna, lewetyracepam, pregabalin i inne. Większość leków podawana jest doustnie 2x dziennie. Bardzo ważne jest ich regularne stosowanie, gdyż pominięcie dawki może spowodować wystąpienie napadu. Oprócz tabletek niektórym chorym zwierzętom przepisywane są również czopki lub wlewki doodbytnicze do interwencyjnego podania przez właściciela w przypadku wystąpienia napadów. Dzięki ich zastosowaniu faza ponapadowa będzie miała łagodniejszy przebieg i zmniejszymy ryzyko wystąpienia kolejnych napadów.

 

Pacjenci przyjmują leki przeciwpadaczkowe powinni pozostawać pod stałą kontrolą lekarza weterynarii. Wizyty kontrolne i badania krwi wraz z oznaczeniem stężenia przyjmowanego leku wykonywane są w pierwszym, trzecim i szóstym miesiącu od rozpoczęcia leczenia, a następnie co pół roku. Regularne kontrole są potrzebne ze względu na możliwe efekty uboczne podawanych leków. Podczas kontroli lekarz sprawdza stan ogólny zwierzęcia, a dzięki badaniom ocenia pracę jego narządów wewnętrznych. Oznaczenie stężenia przyjmowanego leku we krwi pacjenta wykonywane jest w celu określenia prawidłowości dawki. Zbyt niskie stężenie może być przyczyną nieskutecznego leczenia, w przypadku zbyt wysokiego ryzyko działań ubocznych leku będzie zwiększone.

Badania kontrole wykonujemy wg wyżej opisanego planu oraz w jeśli nasz pupil miał więcej niż 2 ataki w ciągu 6 miesięcy lub wystąpiły wyjątkowo ciężkie napady. Dzięki regularnie wykonywanym badaniom można w porę wychwycić ewentualne nieprawidłowości i zapobiec wystąpieniu poważniejszych zmian, dlatego warto o nich pamiętać!